İki kadından kısa yaşam kesiti

Aslında Türk kadını siyaset sahnesine pek çok Avrupa ülkesindeki kadınlardan çok daha erken atılmıştı. 29 Ekim 1923’de kurulan Türkiye Cumhuriyeti, Türk kadınının bu alandaki haklarını ilk yıllarından itibaren teslim etmişti.

İlk kadın partisinin, Cumhuriyet’in ilanından önce Haziran 1923’te kurulduğu biliniyor. Nezihe Muhittin, Haziran 1923’te kadın partisini faaliyete geçiren öncü isimler arasındaydı. Cumhuriyet ilan edilmediğinden herhangi bir hukuki veya yasal dayanağa sahip olmamasına karşın, partinin ilham uyandıran rolü varlığını hep sürdürdü.

Türk topraklarından doğan ve dünyaya da örnek olan ilk kadın partisinin kuruluşuna önderlik eden Nezihe Muhiddin Tepedelengil, 1889’da İstanbul Kandilli’de dünyaya geldi. Hukukçu bir babanın kızıydı. Evde özel eğitim aldı, Farsça, Arapça, Almanca, Fransızca öğrendi. Gençlik yıllarından itibaren siyasi ve sosyal konuların, kadın haklarının savunucusuydu. Okullarda uzun süreli öğretmenlik ve yöneticilik yaptı. Kurtuluş Savaşı zamanı, müdürü olduğu okulu dikimevine dönüştürdü. Aynı tarihlerde Tedavi Hastanesi’nde öğrencileriyle birlikte hasta bakıcıydı. Döneminin güçlü gazetelerinden Sabah ve İkdam’da yazdı, sosyoloji, pedagoji, psikoloji alanında makaleler yayımladı. Hayatı boyunca 20 roman, 300 kadar öykü, piyes, operet, senaryo kaleme aldı. Goethe ve Edgar Allen Poe başta olmak üzere dünya yazarlarından çeviriler yaptı. 10 Şubat 1958’de İstanbul’da vefat etmesinden sonra tarihe, Osmanlı-Türk düşünür, gazeteci, yazar, kadın hakları savunucusu olarak geçecekti.

Wikipedia’nın yazdığına göre 1924 anayasası hazırlanırken kadınların milletvekili seçme ve seçilme hakkına sahip olması gündeme geldi ancak TBMM genel kurulunda bu hakların yalnızca erkeklere tanınması fikri ağır bastığından kadınlar siyasal haklar sağlayamadı.

Yasal düzenlemeler için 1934 yılı beklenecekti. O tarihin Başbakanı İsmet İnönü ve 191 milletvekilinin sunduğu Anayasa ve Seçim Kanununda değişiklik yapılmasını öngören yasa önerisi yasal düzenlemelerin yolunu açtı. Öneri, 5 Aralık 1934’te Meclis’te görüşüldü, oylandı. 317 üyeli Meclis'te, oylamaya katılan 258 milletvekilinin tamamının oyuyla değişiklik önerisi kabul edildi.

Türkiye’de kadınların katıldığı ilk genel seçim, 8 Şubat 1935 yılında yapılan TBMM 5’inci dönem seçimleri oldu. Seçimde, 17 kadın milletvekili TBMM’ye girdi.

Hatı Çırpan da 17 milletvekili arasındaydı. 1890 doğumlu Hatı Çırpan, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk kadın köy muhtarlarındandı. Çiftçi çocuğuydu. 1934’te Atatürk ile tanışacak, kendisine milletvekili adaylığı yolunu açacak konuşmasını karşısında yapacaktı. Doğum tarihini soran Ulu Önder’e, “19 Mayıs 1919’da doğdum. O tarihten önce yaşamıyordum” diyecekti.

Henüz köy iken doğduğu bugünkü Ankara Kahramankazan’da 21 Mart 1956 yılında vefat etti. Evi restore edildi, müze haline getirildi.

Tüm dünya ile birlikte çok çeşitli ortamlarda ve etkinlikler eşliğinde kutladığımız 8 Mart Dünya Kadınlar Günü’ne özel sizlere iki kadın portresi sunduk. Her ikisi de filmlere konu olabilecek, kitaplara tema oluşturacak yaşam öykülerine sahip.

Her ikisinin öyküleri huzurunda, tüm kadınların, kadınlarla dayanışma içinde olanların ve olacakların gününü içtenlikle kutlarız.