Türkiye ve dünyada e-ticaret

İhtiyaç duyduğunuz ürün ve hizmetleri internetten sipariş veremediğiniz, fiziksel mağazalara mecbur kaldığınız bir dünya hayal edebiliyor musunuz? Küresel salgından sonra böyle bir dünya ihtimalinden epey uzaklaşmışız gibi görünüyor. Öyle ki e-ticaretin bugün küresel ticaretin 5’te birine karşılık geldiği tahmin ediliyor. Gelin, 2022’nin sonuna geldiğimiz bu günlerde 2022 verilerinden hareketle dünyada ve Türkiye’de e-ticaretin genel durumuna göz atalım.

Pandeminin sektörler için büyük dönüşümlerin başlangıcına işaret ettiğini söylemek, küresel salgının üzerinden zaman geçmişken giderek anlamsızlaşsa da, e-ticaretin son yıllarda kat ettiği büyümeyi açıklamak için Mart 2020’yi ister istemez hatırlamak gerekiyor. Küresel salgının değiştirdiği ve büyüttüğü sektörler içinde ev içi eğlence, egzersiz ve spor, akış platformları, uzaktan çalışma teknolojileri gibi sektörler de öne çıkıyor. Fakat tedbirlerin zayıflamaya, fiziksel dünyanın normale dönmeye başladığı zamanlardan bu yana, bu sözünü ettiğimiz sektörler değer kayıpları yaşarken, e-ticaret bu sektörlerden farklı bir noktada konumlanıyor. Geçtiğimiz yıllarda tüketici ve perakendeci nezdinde dikkate değer bir ölçüde benimsenen e-ticaret, sunduğu kolaylıklar, finansal ve operasyonel avantajlar, maliyet karşılaştırma fırsatı ve kişiselleştirilmiş deneyimlerle pek bir yere gidecekmiş gibi görünmüyor.

Bunu yalnızca biz düşünmüyoruz. Dünyanın önde gelen yatırım bankalarından Morgan Stanley veya e-ticaret platformu sağlayıcıları arasında liderliği koruyan Shopify gibi dünya markaları da aynı görüşü savunuyor. Pazarlamadan satışa, lojistikten geribildirime, bir perakende satıcının ihtiyaç duyduğu tüm süreçleri tek platformda birleştiren; tüketicilere diledikleri ürüne, oldukça kısa vadelerde erişme olanağı tanıyan e-ticaret, büyümeye ve küresel ticaretteki payını artırmaya devam ediyor.

Bu yazımızda 2022 verileri ve öngörüleri eşliğinde dünyada ve Türkiye’de e-ticaretin genel görünümüne ilişkin bilgilere odaklanacağız. 

2022 verileriyle dünyada e-ticaret

E-ticaretin küreseldeki görünümüne ilişkin özetimizde temel olarak Morgan Stanley'nin, Shopify'ın ve eMarketer'ın verilerini referans alıyoruz. Küresel e-ticaret şirketlerinin hisse senetlerinin pandeminin ilk günlerinde yükseldiğine, sonrasında biraz gerilediğine dikkat çeken yatırım bankası Morgan Stanley, genel olarak yavaşlama belirtileri gösteren ekonomiye rağmen e-ticarete ilişkin temel göstergelerin büyümek için alan olduğunu söylediğine işaret ediyor. Morgan Stanley’e göre uzun vadede e-ticaret pazarı, bugün 3,3 trilyon dolara ulaşan küresel pazar değerini 2026’ya kadar 5,4 trilyon dolara çıkarma potansiyeli taşıyor.

Yatırım bankasının ekonomi modeli, halihazırda e-ticaretin popüler olduğu ülkelerde dahi sektörün büyümek için zemini olduğunu ve bu alanı değerlendirdiğini kaydediyor. Güney Kore örneğini veren şirket, tüm perakende faaliyetlerinin %37’sini oluşturan e-ticaretin önümüzdeki 5 yılda ülkedeki payının %45’e yükselebileceğini öngörüyor. Şirkete göre bu durum, tüketicilerin satın alma davranışlarındaki temel değişikliğin kalıcı olduğunun en büyük kanıtı sayılıyor.

En güçlü e-ticaret platformu sağlayıcılarından Shopify’ın eMarketer verilerinden edindiği öngörüler ise küresel e-ticaret satışlarının 2022’nin sonunda dünya çapında toplam 5,5 trilyona varacağını söylüyor. E-ticaretin bu yıl içinde toplam küresel perakende satışlarının %20,3’üne karşılık geleceğini tahmin eden şirket, 2025’e kadar e-ticaret satışlarının 7,3 trilyon doları aşacağı ve perakende satışlar içindeki payının %23,6’ya kadar yükseleceği yönündeki tahminlerini paylaşıyor. 2021’de dünya çapında 2,14 milyar insanın online ortamda hizmet veya ürün satın aldığı tahmin edilirken, bu rakam, dünya nüfusunun %27’sine karşılık geliyor.

E-ticaret yalnızca işletmelerden tüketicilere yönelen ürün ve hizmetlerde değil, B2B olarak tabir edilen işletmeler arası işlemlerde de yaygınlaşıyor. McKinsey verileri, B2B şirketlerin yaklaşık %65’inin 2022’de tamamen online ticarete yöneldiğini gösterirken, Digital Commerce 360’a göre 2021’de B2B e-ticaret sitelerinde ve pazar yerlerinde gerçekleştirilen online satışların %17,8 arttığı biliniyor.

Türkiye’de e-ticaretin genel durumu

E-ticaret sektörünün ülkemizdeki genel durumuna ilişkin en kapsamlı ve özet verilere ise Türkiye Elektronik Ticaret İşletmecileri Derneği’nin (ETİD) ödeme sistemleri şirketi iyzico ve danışmanlık şirketi Dogma Alares ortaklığıyla gerçekleştirdiği araştırmadan ulaşılıyor. 2021’in e-ticaret verilerini inceleyen ve tamamına şu bağlantıdan erişilebilen raporda öne çıkanlar, aşağıdaki başlıklarda özetleniyor.

• Türkiye’de e-ticaret sektörü, tüketicilerin küçük tutarlı ancak daha sık gerçekleştirdiği alışverişlerle büyüyor. En yoğun aktivite, sonbahar mevsiminin başlangıcında, okula ve şehre dönüş döneminde kaydediliyor.
• Türkiye’de e-ticaret satışlarının 2021’de %69 artışla 400 milyar TL’ye yaklaştığına, e-ticaret işlem adedinin ise %46 artışla 3,4 milyar adete yükseldiği biliniyor.
• 2021’de en yüksek satış hacimlerinin moda, elektronik ve mobilya kategorilerinde yakalandığı görülüyor. Alışverişlerde genel olarak mobil cihazlar kullanılıyor.
• Türkiye’de e-ticaret satıcılarının yaklaşık yarısı, moda, mobilya ve yiyecek-içecek sektörlerinde faaliyet gösteriyor. Ayrıca 2021’de ekosistemdeki baskın taraf, mikro ve küçük ölçekli satıcılar olarak öne çıkıyor.
• Ticaret Bakanlığı’ndan derlenen veriler, B2B ve B2C satışları kapsayan rakamlara göre 2020-2021 döneminde e-ticaret satış hacminin %69 büyüdüğünü gösteriyor.
• 2020’de sepet büyüklükleri daralırken, 2021’de gelindiğinde sepet büyüklüklerinde 13 puanlık bir artış gözlemleniyor.
• Süpermarket, taze gıda ve yemek sektörlerinin tamamen bir dönüşüme girdiğine dikkat çekilen rapor, tüketicilerin e-ticaret alışverişleri kapsamında geçtiğimiz yıl her alışverişte ortalama 170 TL harcadığını ortaya koyuyor.

Sektörün geleceğine bakıldığında ise blokzinciri, dijital pazarlamada inovasyon, doğrudan tüketiciye (D2C) ticaret, ödeme yöntemlerinin çeşitlenmesi gibi trendler öne çıkıyor. Kartla ödemeler, cüzdan uygulamaları ve temassız alışveriş trendi yükselirken, “Şimdi Al Sonra Öde” (BNPL) gibi yöntemlerin de yaygınlaşacağı öngörülüyor.