Gaslighting nedir?
Amerika’nın en eski sözlük yayıncısı Merriam-Webster, her yıl olduğu gibi bu yıl da İngilizcede yılın kelimesini açıkladı.
2022 yılının sonuna yaklaştığımız bugünlerde yılın kelimesi, geçtiğimiz yıla göre yüzde 1740 arama artışı gösteren “gaslighting” seçildi.
Bir psikolojik manipülasyon ve taciz yöntemi olarak bilinen gaslighting, kişinin kendi çıkarını gözeterek başka birini kasten yanıltması, psikolojik manipülasyon yolunu kullanarak kişinin kendinden şüphe etmesine yol açması anlamına geliyor.
Merriam-Webster Genel Yayın Yönetmeni Peter Sokolowski, “gaslighting” kelimesiyle ilgili olarak Associated Press ajansına verdiği demeçte, “İngilizcede, özellikle son 4 yılda hızlı yükselen bir kelime. Benim ve birçoğumuz için sürpriz oldu” ifadesini kullandı.
Fieldz olarak bu günlerde sıkça duyduğumuz gaslighting yöntemini sizler için inceledik.
'Gaslighting' kelimesinin kökeni nedir?
Yılın kelimesinin kökeni Patrick Hamilton'ın Kraliçe Victoria dönemi Londra'sında geçen oyunundan geliyor. Oyunda orta sınıfa mensup bir çiftin yalanlara ve aldatmaya dayalı evliliği ele alınıyor.
Oyunda baş karakter Jack Manningham, evlerindeki gaz lambasının kısıldığını söyleyen karısı Bella'yı delirmeye başladığına ikna etmeye çalışıyor.
Oyun 1940'ta İngiltere'de ardından 1944'te ABD'de olmak üzere iki kez beyaz perdeye uyarlandı, Ingrid Bergman'ın oynadığı Amerikan versiyonu ise iki Akademi Ödülü’ne layık görüldü.
Gaslighting'de hangi yöntemler kullanılıyor?
Gaslighting uygulayan bireylerin yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:
İlk olarak, anlattıkları şeyleri her seferinde farklı olarak anlatarak ve böylece kafa karışıklığı yaratarak bireyin duyduklarından şüphe etmesini sağlarlar.
İkinci olarak; ortamdaki eşyaların yerlerini sürekli değiştirir, karşı tarafın arayıp bulamadığını gördükten sonra tekrar eski yerine koyarak ‘zaten hep oradaydı, sen görememişsindir’ diyerek karşı tarafı manipüle ederler.
Son olarak ise; olaylardan bahsederken ayrıntı vermeden ana hatlarıyla bahseder, sonrasında sanki ayrıntılarıyla anlatmış gibi olayı gündeme getirirler. Bu şekilde karşı tarafta hafıza sorunları yaşadığını zannetmek fikrinin oluşmasını sağlarlar.
Size gaslighting uygulandığından şüpheleniyorsanız ne yapmalısınız?
Gaslighting yönetimine maruz kaldığınızdan şüpheleniyorsanız aşağıdaki adımları takip edebilirsiniz:
1. İlk olarak gaslighting'in ne olduğunu öğrenin ve bu yönteme maruz kaldığınızdan emin olun. Eğer aşırı tepki verdiğiniz söyleniyorsa, gaslighting'e maruz kaldığınızı düşünebilirsiniz.
2. Davranışların kelimelerden daha yüksek sesle konuşacağını unutmayın. Karşı tarafın söyledikleri ve yaptıklarının tutarlı olmaması size bu konuda ipucu verecektir.
3. Sizi neyle suçladıklarına dikkat edin. Davranışlarınıza eleştirel bir gözle bakarak yapılan suçlamaları haksız çıkarabilirsiniz.
4. Duygularınıza güvenin. Gashlighting'e maruz kalındığında duyguların gerçek olup olmadığından şüphe duyulabilir ancak bu noktada önemli olan kendi duygularınıza güvenmektir.
5. Nasıl tepki vereceğinizi bilemediğiniz bu ortamda arkadaşlarınızdan tavsiye istemekten çekinmeyin.
6. Profesyonel yardım almayı ihmal etmeyin.
7. Karşı taraf ile yüzleşmeyi deneyin, ancak gerçekten bu yönteme maruz kalıyorsanız karşı tarafın bunu kolay kabullenmeyeceğini de aklınızdan çıkarmayın.
8. Sakin kalın ve duygusal tepkiler vermekten kaçının.